CE Uygunluk Belgesi Olmayan Makinelerin Fabrikalara Kurulmasının Hukuki Sonuçları
CE uygunluk işareti, Avrupa Birliği teknik mevzuatına uyum sağlanarak piyasaya arz edilen ürünlerin, ilgili direktiflerde belirtilen asgari güvenlik, sağlık ve çevresel koruma standartlarını karşıladığını gösteren bir uygunluk beyanıdır. Türkiye’de bu düzenlemeler, büyük ölçüde AB mevzuatı ile uyumlu olan Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu, ilgili yönetmelikler ve sektör bazlı teknik düzenlemeler (örneğin Makine Emniyeti Yönetmeliği) çerçevesinde uygulanmaktadır. Hukuken CE işareti, yalnızca bir sembol olmaktan ziyade, üreticinin ürünün güvenli olduğunu, kullanım talimatlarına uygun şekilde çalıştırıldığında insan sağlığına ve çevreye zarar vermeyeceğini gösterir. Bu kapsamda makinenin tasarımı, üretimi, risk analizleri, kullanım kılavuzları ve test süreçleri CE uygunluğu açısından kritik unsurlardandır.
İşyerlerinde kullanılan makine ve ekipmanlarda CE işaretinin bulunması, yalnızca bir tercihten ibaret olmayıp, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile işyerlerine getirilen güvenli ekipman kullanma yükümlülüğünün de bir uzantısı niteliğinde göstergedir. İşveren, çalışanların güvenliğini sağlamak için teknik düzenlemelere uygun, test edilmiş, uygunluk değerlendirme süreçlerinden geçirilmiş ekipmanı kullanmakla yükümlüdür. Bu nedenle CE uygunluğu, işverenin hem iş sağlığı güvenliği bakımından hem de hukuki sorumluluklarını minimize etme açısından kritik öneme sahiptir.
1.CE uygunluk belgesi bulunmayan makinenin kurulmasının hukuki, cezai ve teknik riskleri
Bir makinenin CE uygunluk belgesine sahip olmamasına rağmen fabrikadaki üretim parkurlarında kurulması ve üretimde kullanılması halinde ortaya çıkan riskler; teknik, hukuki, cezai ve mali risklere ve potansiyel zararlara neden olabilir. Ürün Güvenliği ve Teknik Düzenlemeler Kanunu uyarınca, uygunluk değerlendirmesi yapılmamış ürünlerin piyasaya arz edilmesi veya işyerinde kullanılması idari yaptırımlara konu olabilmektedir. Ayrıca CE işareti bulunmayan makine, mevzuatın öngördüğü asgari güvenlik koşullarını karşılamayabileceği için iş kazası, yaralanma, yangın, patlama veya üretim hattının durması gibi riskleri artırır.
CE uygunluğu olmayan makineler, güvenlik bileşenleri, acil durdurma sistemleri, koruyucu kapaklar, elektriksel güvenlik standartları veya yazılım güvenliği gibi unsurlarda eksiklik barındırabilir. Bu durum, işverenin özen borcunu yerine getirmemesi olarak değerlendirilebileceği için, olası bir kaza halinde hem hukuki hem cezai sorumluluğu ağırlaştırabilir.
2. Sigorta hukuku açısından değerlendirme
İşletmede kullanılan makinenin CE uygunluk belgesinin bulunmaması, yangın, patlama, ekipman arızası veya iş kazası sonucunda sigorta teminatının uygulanması bakımından önemli bir tartışma alanı oluşturmaktadır. Sigorta şirketleri, poliçelerde yer alan “risk artırıcı unsurlar”, “açık kusur”, “mevzuata aykırı kullanım” ve “güvenlik standartlarına uyumsuzluk” gibi hükümlere dayanarak tazminat ödemekten kaçınabilir. Uygulamada, CE uygunluğu olmayan bir makineden kaynaklanan yangın veya hasar durumunda sigorta şirketleri şu gerekçelerle ödeme yapmaktan kaçınabilmektedir:
-Makinenin teknik düzenlemelere aykırı olması nedeniyle öngörülen güvenlik seviyesini sağlamaması,
-İşverenin dikkat ve özen yükümlülüğünü ihlal etmesi,
-Kullanılan cihazın kaçınılabilir riskler barındırmasının “açık kusur” olarak nitelendirilmesi.
Her ne kadar sigorta şirketinin tamamen ödeme yapmaktan kaçınması her durumda mümkün olmasa da, tazminat miktarından indirim yapılması veya ödeme kapsamının daraltılması sıklıkla karşılaşılan sonuçlardandır. Bu nedenle CE belgesi olmayan ekipmanın işletmede bulundurulması, sigorta korumasının zayıflamasına veya fiilen ortadan kalkmasına yol açabilir.
3. İş hukuku bakımından değerlendirme
İşverenin, çalışanlara güvenli bir çalışma ortamı sağlama borcu hem kanundan hem sözleşmeden doğan temel bir yükümlülüktür. Bu kapsamda işveren, işyerinde kullanılan makine ve ekipmanın güvenli olmasını sağlamak zorundadır. CE uygunluğu olmayan bir makinenin kurulması, İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili yönetmeliklerde öngörülen “güvenli ekipman” kullanımına aykırılık teşkil eder. Bu çerçevede:
-Makineden kaynaklanan bir iş kazasında işverenin sorumluluğu ağırlaşabilir,
-İş müfettişleri tarafından tespit edilmesi halinde idari para cezaları uygulanabilir,
-Çalışanın meslek hastalığı veya yaralanması halinde işverenin tazminat sorumluluğu genişleyebilir,
-İhmal, ağır ihmal veya kast benzeri durumlarda işveren hakkında cezai soruşturma yürütülebilir.
CE belgesiz makinenin bilerek ve isteyerek kurulduğunun tespiti halinde, işverenin kusur oranı mahkemeler tarafından yüksek seviyede değerlendirilebilir ve tazminat yükümlülükleri de buna bağlı olarak artabilir.
4. İş sağlığı ve güvenliği açısından sonuçlar
CE işareti bulunmayan makine, teknik düzenlemelerin öngördüğü risk analizlerinin yapılmadığı, güvenlik testlerinden geçirilmediği ve güvenli kullanım talimatlarının doğrulanmadığı anlamına gelir. Bu durum, çalışanların ciddi tehlikelere maruz kalmasına yol açabilmektedir. İSG profesyonellerinin işyerinde kullandığı risk değerlendirmesi süreçleri, teknik uygunluk belgelerini temel aldığı için CE belgesi bulunmayan bir makine, risk analizinin objektif şartlarda yapılmasını da güçleştirir. Bunun yanında iş sağlığı ve güvenliği uzmanları, CE uygunluğu olmayan bir makinenin kullanımına izin verdiği vakit kendi sorumluluklarını da artırmış olurlar. Bu nedenle birçok İSG uzmanı, CE belgesi bulunmayan makinelerin üretimde kullanılmasına onay vermemektedir.
5. Ürün kalitesi, verimlilik ve sürdürülebilirlik açısından değerlendirme
CE uygunluk belgesi yalnızca güvenlik değil, aynı zamanda minimum performans, enerji verimliliği ve üretim kalitesine ilişkin standartlarla da bağlantılıdır. Genel hatlarıyla belirtmek gerekir ise CE belgesi bulunmayan makinenin kullanılması halinde; makinenin üretim doğruluğu ve kalite standardı garanti edil(e)mez, arıza sıklığı artabilir, üretimde kısmi yahut tam durmalar yaşanabilir, enerji verimliliği düşük olabileceği için işletme maliyetleri yükselebilir ve uzun vadeli sürdürülebilirlik planları zarar görebilir. Bunun yanı sıra, CE uygunluğu olmayan bir cihazın üretim hattında bulunması, özellikle uluslararası pazarlara üretim yapan şirketlerde marka değerine zarar verebilir.
6. İşyerinde üretilen ürünlerin CE uygunluk belgesiz makine ile üretilmesinin sonuçları
Peki kendi fabrikamızda ürettiğimiz makineleri üretim bantlarına dahil etmemiz durumunda neler olur? Bu noktada, bu senaryoda da yukarıda belirtilen tüm risklerin aynı şekilde uygulama alanı bulacağından bahsedebiliriz.
Bunun yanı sıra, üretilen bu makinenin CE uygunluğu olmaması halinde, bu makine ile üretilen nihai ürünlerin piyasa denetiminde güvensiz ürün olarak değerlendirilme riski bulunmaktadır. Yetkili kuruluşlar tarafından yapılacak denetimlerde ürünün üretim süreçleri, kullanılan ekipman ve teknik dosyalar incelenebilmekte; üretim sürecinde kullanılan makinenin uygun olmaması, nihai ürünün de teknik düzenlemelere uygun olmadığı yönünde kanaat oluşturabilmektedir. Bu durumda işletme şu sonuçlarla karşılaşabilir:
-Ürünlerin toplatılması ve imhası,
-Piyasa gözetimi sırasında tahakkuk edebilecek idari para cezaları,
-Ürünlerin ihracatta gümrüklerde takılması,
-Dağıtıcı ve müşteriler nezdinde güven kaybı,
-Tedarik zinciri sertifikasyonlarının (ISO vb.) olumsuz etkilenmesi.
CE uygunsuz makine ile üretilen bir ürünün piyasaya arz edilmesi, hem idari hem hukuki yaptırımlar doğurabileceği için işletmenin ticari faaliyetini de önemli ölçüde riske sokabilmektedir.
Sonuç
CE uygunluk belgesi bulunmayan bir makinenin fabrikada kurulması ve üretimde kullanılması; işverenin hukuki, idari, mali ve cezai sorumluluklarını artıran, sigorta poliçeleri ile elde etmeyi beklediği koruma kalkanını zayıflatan, iş kazası risklerini yükselten ve nihai ürünlerin piyasa uygunluğunu tehlikeye atan çok yönlü bir sorumluluk doğurur. İşverenin teknik düzenlemelere uygun hareket etmesi, makine seçiminde gerekli özeni göstermesi ve CE işaretini yalnızca bir formalite olarak değil, hukuki bir güvenlik zemini olarak değerlendirmesi büyük önem taşır.
Bu konuda daha detaylı hukuki değerlendirmeler için tarafımızla info@cetinavukatlik.com adresi üzerinden her zaman irtibata geçebilirsiniz.
Ofisimizin konu ile alakalı hizmetlerine ilişkin detaylı bilgi almak için: